Wróć Człowiek w Puszczy
Badania archeologiczne wskazują na istnienie w Puszczy Białowieskiej osadnictwa już w okresie od I wieku p.n.e. do V w n.e. Istniały tu wówczas osady noszące ślady mieszanych wpływów kultur ceramiki kreskowanej i przeworskiej, a następnie kultury wielbarskiej. W drugim tysiącleciu naszej ery Puszczę zamieszkiwały różne plemiona Słowian. Na początku XV w puszczy zaczęli się osiedlać także Litwini.
Do najciekawszych odkryć archeologicznych z regionu Puszczy Białowieskiej zaliczanie jest znalezienie cmentarzyska Gotów zaliczanego do kultury wielbarskiej, istniejącej na północnym Mazowszu i Podlasiu w II-III wieku n.e. (D. Krasnodębski i in. 2008). Natrafiono na nie podczas poszukiwań pozostałości altany służącej do polowań dla Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
W latach 70. XX w n.e. podczas inwentaryzacji zidentyfikowano 4 skupiska kurhanów, kryjących pochówki ciałopalne lub szkieletowe. W uroczysku Zamczysko odkryto inną formę pochówku z drugiej połowy XI w. – pochówki szkieletowe pod kamiennym brukiem na naturalnym wzniesieniu.
Od XIV do końca XVIII w. Puszcza była królewskim łowiskiem. Budowano tu królewskie dwory myśliwskie wraz z towarzyszącymi im osadami. W 2006 roku, w korzeniach wywróconego dębu, w uroczysku Stara Białowieża znaleziono kawałki kafli piecowych i kamienny fundament pieca o wymiarach ok. 2 m na 1 m. Po kontynuacji prac znaleziono dwa kolejne piece – znaczna odległość miedzy nimi świadczy o istnieniu w tym miejscu przynajmniej dwóch budynków. Ozdobne fragmenty gzymsów z kolei pozwalają przypuszczać, że nie zostały one wyprodukowane na potrzeby zwykłego puszczańskiego dworku myśliwskiego, a dworu królewskiego Zygmunta Augusta. Znaleziono również pozostałości po dworze Wazów z I połowy XVII w. zlokalizowanego w dzisiejszym Parku Pałacowym – administrowanym przez Białowieski Park Narodowy. Źródła pisane dokumentują od XVI w. użytkowanie zasobów puszczy poprzez koszenie siana w dolinach rzek i na polanach, bartnictwo (zakładanie barci w sosnach oraz zbieranie miodu i wosku pszczelego), budowanie jazów i połów ryb. W XVII w. specjalne umowy o dzierżawę upoważniały do wypalania smoły, dziegciu i potażu. Znalezione żelazne rudy darniowe świadczą o pracy fachowców zajmujących się kruszeniem rudy i wytapianiem żelaza. W puszczy pracowali także bobrownicy – myśliwi polujący na bobry.
