Przyroda
W Puszczy Białowieskiej zachowały się ostatnie na niżu europejskim fragmenty lasów o charakterze naturalnym o cechach lasu pierwotnego. Dzięki wielowiekowej ochronie i ekstensywnej gospodarce przetrwały w niej liczne gatunki organizmów, które gdzie indziej już wyginęły. Wiele powszechnie znanych gatunków przybiera w tym kompleksie leśnym niespotykane nigdzie indziej formy i rozmiary – szczególnie pod tym względem wyróżniają się drzewa. Charakterystyczne cechy lasów pierwotnych najlepiej widoczne są w obszarze objętym ochroną ścisłą od początku istnienia Parku – w widłach rzek Hwoźnej i Narewki.
Ochrona Puszczy Białowieskiej, a w XX wieku zwłaszcza Białowieskiego Parku Narodowego, sprzyjała przetrwaniu nie tylko pojedynczych gatunków, ale także ich zespołów, oraz naturalnego układu przestrzennego zbiorowisk roślinnych. W krajobrazie Parku zdecydowanie przeważają lasy, zajmując około 95% jego powierzchni. Resztę stanowią pola, łąki, drogi, nieużytki, wody płynące i stojące.
Siedliskowe typy lasów Parku
Dominującym typem lasu są w Parku grądy – mieszane lasy liściaste, w dolinach rzek i bezodpływowych zagłębieniach występują łęgi jesionowo-olszowe oraz olsy. Siedliska najuboższe porastają bory sosnowe oraz świerkowe i sosnowe bory mieszane. Na zabagnionych torfowiskach rosną natomiast brzeziny bagienne, świerczyny bagienne i sosnowe bory bagienne. Siedliska mają często charakter przejściowy, a procesy naturalne niezakłócone przez działalność człowieka prowadzą do widocznych zmian w dynamice ekosystemów i udziale poszczególnych gatunków w zespołach leśnych.
Fauna
Liczba odnotowanych na terenie Parku gatunków zwierząt to ponad 10,5 tysiąca. Najliczniejszą grupę stanowią bezkręgowce, chociaż jedną z najlepiej rozpoznanych grup zwierząt zarówno Parku jak Puszczy Białowieskiej są saki. Dzięki źródłom historycznym wiemy, że są gatunki ssaków, które bezpowrotnie wyginęły nie tylko w Puszczy, ale i na całym świecie. Są to: tarpan i tur – niestety nie ma pewnych dowodów na to, że te gatunki występowały naturalnie w Puszczy. Są też gatunki, których areał naturalnego występowania skurczył się i nie obejmuje obecnie Puszczy, a nawet Polski: norka europejska i żbik (informacje o występowaniu rosomaka i sobola na tym terenie w czasach historycznych są mało wiarygodne). Niszę ekologiczną po tych gatunkach, za sprawą człowieka, wypełniły inne gatunki: jenot, norka amerykańska czy piżmak. Współczesna fauna ssaków jest reprezentowana w Paku, a tym samym i w Puszczy, przez 59 gatunków, przedstawicieli 6 rzędów: owadożernych – Eulipotyphla (kret, jeż, ryjówki i rzęsorki), nietoperzy, drapieżnych – Carnivora (wilk, ryś, lis, jenot, borsuk, wydra i inne łasicowate), parzystokopytnych – Artiodactyla (żubr, łoś, jeleń, sarna i dzik), gryzoni – Rodentia (skoczkowate, myszowate, nornikowate i popielicowate) oraz zającokształtnych – Lagomorpha (zając szarak i zając bielak). Symbolem Parku jest największy europejski ssak – żubr.
Najliczniejszą grupą kręgowców w Parku są ptaki – ponad 250 gatunków. Około 2/3 z nich zakłada tu lęgi . W porównaniu z innymi krajowymi i europejskimi obszarami leśnymi Puszcza Białowieska ma wyjątkowo bogatą i różnorodną awifaunę. Szczególnie licznymi są następujące grupy: ptaki drapieżne dzienne – 15 gatunków, w tym błotniak stawowy, kania ruda, orlik krzykliwy; sowy – 8 gatunków, w tym sóweczka i włochatka; dzięcioły – 9 gatunków, w tym d. białogrzbiety, d. trójpalczasty; i ptaki pokrzewkowate – 23 gatunki, w tym świstunka leśna, muchołówka białoszyja, trzczinniczek.
W Parku występuje ponadto kilkanaście gatunków płazów, 7 gatunków gadów oraz 23 gatunki ryb.
Najliczniejszą grupą zwierząt są bezkręgowce, z najbogatszą i najbardziej różnorodną gromadą owadów, liczącą ponad 9 000 gatunków.
Flora
Spośród roślin Parku najliczniejszą grupą są rośliny naczyniowe – jest ich niemal 800 gatunków. Stanowi to 2/3 flory całej Puszczy oraz blisko 1/4 flory naszego kraju. Z uwagi na brak barier geograficznych flora Parku nie różni się znacząco od tej w regionie. Brak w niej gatunków endemicznych, chociaż możemy spotkać gatunki reliktowe, będące pozostałościami po panujących tu w przeszłości odmiennych warunkach klimatycznych. Reliktem okresu chłodniejszego jest wierzba borówkolistna, skalnica torfowiskowa, czy niebielistka trwała. O tym, że w Puszczy panował niegdyś znacznie łagodniejszy niż obecnie klimat świadczy natomiast obecność takich gatunków jak wydmuchrzyca piaskowa czy bluszcz pospolity.
Mykobiota
Jak dotąd odnotowano obecność ponad 1600 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, chociaż szacuje się, że ich liczba jest znacznie większa. Jednak ta potwierdzona lista gatunków opisanych z obszaru zaledwie 10 tys. ha stanowi 25 % mykobioty całego kontynentu europejskiego. W ostatnim czasie obserwuje się zanikanie wielu stanowisk cennych gatunków na całym świecie spowodowane przede wszystkim niekorzystnym wpływem gospodarki człowieka na ekosystemy naturalne. Biota porostów, czyli grzybów zlichenizowanych, liczy 237 gatunków odnotowanych na terenie Parku, co stanowi około 60 % gatunków występujących na terenie całej Puszczy Białowieskiej.
Wiele gatunków mszaków, porostów i grzybów które w przeszłości były najprawdopodobniej szeroko rozprzestrzenione przetrwało do XXI wieku jedynie w ekosystemach takich jak Puszcza Białowieska. Można je jeszcze znaleźć tam, gdzie las zachował swój naturalny charakter, a układ warunków przyrodniczych i zrównoważona gospodarka ludzka umożliwiły ich przetrwanie. Większość tych rzadkich i zagrożonych gatunków związana jest z martwym drewnem lub z pniami, konarami i korą starych drzew. Właśnie obecność tych elementów stanowi o unikatowości Białowieskiego Parku Narodowego, będąc jednocześnie miernikiem stopnia zachowania procesów naturalnych i pierwotnego charakteru tego kompleksu leśnego.
Czytaj więcej na stronie Białowieskiego Parku Narodowego
Kliknij, by dowiedzieć się więcej
